Opis
Tytuł: Musica Muris i nurt spekulatywny w muzykografii średniowiecznej
Autor: Elżbieta Witkowska - Zaremba
Wydawnictwo: Polska Akademia Nauk
Rok wydania: 1992
Wydanie: -
Okładka: miękka ze skrzydełkami
Ilustracje: tak
Liczba stron: 267
Stan: dobry, lekkie przetarcia krawędzi oprawy, drobne naderwania obwoluty przy górnym obcięciu kart, pęknięty blok na str. 166-167 (brak luźnych stron)
Witkowska-Zaremba Elżbieta, *23 II 1946 Warszawa, polska muzykolog i filolog klasyczny. Studiowała na Uniwersytecie Warszawskim: w latach 1964–69 muzykologię (dyplom pod kierunkiem Z. Lissy), w latach 1967–72 filologię klasyczną (dyplom pod kierunkiem L. Winniczuk). Od 1970 pracuje w Zakładzie Historii i Teorii Muzyki (od 2009 Zakład Muzykologii) Instytutu Sztuki PAN w Warszawie, gdzie w 1979 uzyskała stopień doktora na podstawie pracy Zasady muzyki w krakowskich traktatach chorałowych I połowy XVI w., przygotowanej pod opieką naukową M. Bristigera. W latach 1982–83 przebywała na stypendium uniwersyteckim w Poitiers, gdzie studiowała w Centre d’Etudes de Civilisation Médiévale, a w 1987 i 1989 prowadziła badania w zakresie średniowiecznej teorii muzyki dzięki stypendium Herzog August Bibliothek w Wolfenbüttel. W 1991 habilitowała się w Instytucie Sztuki PAN na podstawie pracy „Musica Muris” i nurt spekulatywny w muzykografii średniowiecznej, w 2001 otrzymała tytuł naukowy profesora. W latach 2003–07 była zastępcą kierownika Zakładu Historii Muzyki, 2007–2019 dyrektorem Instytutu Sztuki PAN, 2003–2015 redaktorem naczelnym kwartalnika „Muzyka”. W latach 1995–2002 prowadziła w Instytucie Sztuki PAN seminarium poświęcone średniowiecznej teorii muzyki, a w latach 1996–2016 prowadziła wraz z M. Bristigerem konwersatorium muzykologiczne. Uczestniczyła w licznych krajowych i międzynarodowych konferencjach muzykologicznych (m.in. w polsko-włoskich konferencjach muzykologicznych, kongresach Międzynarodowego Towarzystwa Muzykologicznego, konferencjach Study Group „Cantus Planus”). Jest członkiem zwyczajnym Związku Kompozytorów Polskich (od 1974) i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 2005). Od 2007 jest członkiem korespondentem, a od 2016 członkiem rzeczywistym PAN, od 2007 delegatem PAN do Międzynarodowej Unii Akademickiej (UAI), a od 2013 członkiem biura UAI, od 2012 członkiem zwyczajnym Academia Europaea, od 2018 członkiem korespondentem American Musicological Society, od 2021 członkiem korespondentem British Academy. Odznaczona złotym medalem „Gloria Artis”.
Głównym polem badawczym Witkowskiej-Zaremby jest średniowieczna i wczesnonowożytna teoria muzyki, ze szczególnym uwzględnieniem źródeł zachowanych w środkowej i środkowowschodniej Europie, interpretowanych na tle teorii muzyki europejskiej wraz z jej antycznymi tradycjami, w kontekście praktyki kompozytorskiej oraz życia intelektualnego w badanych epokach. Podstawę materiałową prac Witkowskiej-Zaremby stanowią traktaty i pisma muzyczno-teoretyczne, w znacznej części po raz pierwszy wydane przez nią krytycznie, a niekiedy niewystępujące wcześniej w muzykografii. Przeprowadzona analiza tych źródeł przyczyniła się do pogłębienia wiedzy o znajomości i sposobie traktowania teorii muzyki w XV- i XVI-wiecznej Polsce (przede wszystkim w Krakowie, na Śląsku i na Mazowszu), a także o recepcji najbardziej znaczących traktatów europejskich XIV i 1. połowy XV w. na tych ziemiach oraz o specyfice niektórych środkowoeuropejskich źródeł muzyczno-teoretycznych oraz przekazywanych przez nie rozwiązań technicznych (w tym notacyjnych), w których widoczne jest oddziaływanie tradycji zachodnio- i południowoeuropejskiej.
Teorii muzyki poświęcone były już rozprawy magisterskie Witkowskiej-Zaremby – z muzykologii „De musicae laudibus oratio” Jerzego Libanaz Legnicy (1969) i z filologii klasycznej De accentuum ecclesiasticorum exquisita ratione (1972). Podjęta w nich problematyka stała się zaczątkiem pierwszych artykułów, a traktaty Libana De musicae laudibus oratio oraz De accentuum ecclesiasticorum exquisita ratione, wraz z De philosophiae laudibus oratio (De musica), zostały przez Witkowską-Zarembę wydane w krytycznej edycji łacińskiej z symultanicznym tłumaczeniem polskojęzycznym w tomie pt. Jerzy Liban. Pisma o muzyce («Momenta Musicae in Polonia», 1984). W pracy doktorskiej (1979), wydanej pt. Ars
musica w krakowskich traktatach muzycznych XVI wieku (1986), Witkowska-Zaremba poddała analizie 7 kompendiów wiedzy o muzyce, napisanych przez polskich autorów w 1. połowie XVI w. i stanowiących wówczas podręczniki wykładanej w ramach quadrivium muzyki na uniwersytecie w Krakowie. Zasady muzyki, zawarte w drukowanych pracach Stefana Monetariusa (Epithoma utriusque musicae), Sebastiana z Felsztyna (Opusculum musicae compilatum noviter i Opusculum musices noviter congestum) oraz Marcina Kromera (Musicae elementa), jak również w zachowanych w rękopisie Hortulus musices Marka z Płocka oraz 2 anonimowych traktatach z Biblioteki Zakładu im. Ossolińskich i z Biblioteki Jagiellońskiej, przedstawione zostały na tle powstałych w XV i XVI w. rękopiśmiennych odpisów europejskich traktatów o muzyce, wykorzystywanych na uniwersytecie w Krakowie, oraz najbardziej wówczas znanych średniowiecznych i renesansowych traktatów dostępnych w nowych naukowych edycjach. Niejakim uzupełnieniem rozprawy doktorskiej stało się wydanie oryginalnych tekstów traktatów Sebastiana z Felsztyna z symultanicznymi tłumaczeniami na język polski («Monumenta Musicae in Polonia», 1991) – oprócz wymienionych już traktatów tego autora znalazły się tu także edycje Opusculum musicae mensuralis i Modus regulariter accentuandi lectiones matutinales, prophetias necnon epistolas et evangelia, a także reinterpretacja zachowanych źródeł i wydanie źródłowo-krytyczne traktatu Marcina Kromera Musicae elementa («Monumenta Musicae in Polonia», 2019). Krytyczna edycja powstałego w 1323 w Paryżu traktatu Musica speculativa secundum Boetium Johannesa de Muriswraz z jego interpretacją w kontekście nurtu spekulatywnego w muzykografii, ze wskazaniem znaczenia tego nurtu w Europie Środkowej i Środkowo-Wschodniej, stanowią zawartość książki „Musica Muris” i nurt spekulatywny w muzykografii średniowiecznej (1992). Efektem zainicjowanych i prowadzonych przez Witkowską-Zarembę prac zespołowych międzynarodowej grupy specjalistów (Witkowskiej-Zaremby, N. Albarosa, J. Szendrei, T. Maciejewskiego, P. Gancarczyka, E. Zwolińskiej) jest wydana w języku polskim i angielskim praca Notae musicae artis (1999, 2001), dokumentująca źródła muzyczne z terenów Polski (powstałe od XI do XVI w.) i ukazująca widoczne w nich przemiany w notacji, świadczące o recepcji rozwiązań zachodnioeuropejskich, a także o stosowaniu specyficznych miejscowych sposobów zapisu nutowego (ilustrację prezentowanych zagadnień stanowi ok. 140 faksymilowych przykładów źródłowych). Praca zawiera m.in. obszerne studium autorstwa Witkowskiej-Zaremby na temat notacji, wykorzystywanej w XV- i XVI-wiecznych traktatach musica plana i musica mensuralis, ze wskazaniem w tych drugich łączenia elementów notacji ars gallica i ars italica dla precyzyjnego określania najdrobniejszych wartości rytmicznych, oraz przygotowaną przez nią edycję traktatów muzycznych z rękopisu WaN BOZ 61 (De musica mensurali, Ars compendiosa de cantu mensurali, Modus componendi cantum mensuralem), które powiększają liczbę tekstów dokumentujących znajomość na terenach Polski 1. połowy XV w. teorii ars nova i zachodnioeuropejskiego repertuaru polifonicznego ars nova i ars subtilior.
Dla poznania średniowiecznej praktyki kompozytorskiej – notacyjnej i wykonawczej – w grze na organach, ogromne znaczenie mają nieznane wcześniej, spisane ok. 1430 traktaty z Biblioteki Kapituły Metropolitalnej w Pradze (sygn. M.CIII) – Octo principalia de arte organisandi oraz Opusculum de arte organica (wydane przez Witkowską-Zarembę w 2001). Świadczą one o obecności ars italica w Pradze pierwszych dekad XV w. Ukazują koherentny system zasad stosowanych w technice tactus, znanej przede wszystkim ze źródeł muzyki organowej z Europy Środkowej, ale spotykanej także w zabytkach włoskich. Przez pryzmat tych rękopisów Praga jawi się w początkach XV w. jako ośrodek poddany silnym wpływom włoskim, które stamtąd promieniowały na południowe Niemcy i inne ośrodki środkowoeuropejskie. Teorii i praktyki muzyki instrumentalnej, zwłaszcza organowej 1. połowy XVI w. w Krakowie dotyczą badania związane z dokonaną edycją krytyczną traktatów (Ad faciendum cantum choralem wraz z Fundamentum i Ad faciendam correcturam) z Tabulatury Jana z Lublina («Monumenta Musicae in Polonia», 2015). Warte szczególnego podkreślenia są uzyskane przy tej okazji wyniki dotyczące pojęcia tactus i sposobów strojenia organów.
Wraz z Michaelem Bernhardem z Bawarskiej Akademii Nauk Witkowska-Zaremba była inicjatorką, koordynatorką i współredaktorką monumentalnego, międzynarodowego projektu, poświęconego zgromadzeniu i edycji korpusu tekstów świadczących o rozpowszechnieniu tradycji Johannesa Hollandrinusa i jej znaczeniu w nauczaniu musica plana w Europie Środkowej w XV wieku. Projekt realizowany był w latach 2001–2022, z udziałem najwybitniejszych specjalistów z Europy i USA, a jego efektem jest 9 wydanych tomów serii Traditio Iohannis Hollandrini, w których Witkowska-Zaremba występuje jako współredaktorka oraz autorka edycji nieznanych wcześniej tekstów teoretycznych.
Wśród prac Witkowskiej-Zaremby, wykraczających poza problematykę teorii i praktyki muzyki średniowiecza oraz renesansu, na uwagę zasługuje artykuł poświęcony mazurkom F. Chopina (1993), w którym ukazana jest ich ewolucja od klasycznej, addytywnej formy tańca we wczesnych opusach ku formie tanecznej o otwartych segmentach w późniejszych utworach tego gatunku, polegająca na stopniowym zacieraniu się relacji „poprzednik-następnik” i łukowaniu przeciw frazie.
Do każdego zamówienia w gratisie dołączamy naszą firmową zakładkę.
Serdecznie zapraszamy na zakupy!
